Όταν το Μνημόνιο... συναντάει την Ψυχική Υγεία

ΤΟΥ ΧΡΗΣΤΟΥ ΜΑΝΤΑ*

Στην εποχή του τρίτου Μνημονίου και λίγο πριν το... τέταρτο, η ψυχική υγεία συνολικά - δηλαδή οι άνθρωποι που υποφέρουν, οι υπηρεσίες ψυχικής υγείας αλλά και οι εργαζόμενοι στις δομές ψυχικής υγείας - βρίσκεται σε κρίσιμη καμπή.

Όλα αυτά τα χρόνια ζούμε καθημερινά τη θλίψη και την απόγνωση, που είναι διάχυτη στην κοινωνία. Ορισμένες φορές, αυτή η διάχυτη κατάσταση, με ένα σύνθετο και πολυπαραγοντικό τρόπο καταλήγει και σε ατομική ψυχοπαθολογία. Είναι σαφές και αποδεδειγμένο, έστω και αν ακόμη στη χώρα μας δεν έχουμε πλήρη επιστημονικά δεδομένα, ότι η οικονομική κρίση, μέσω κυρίως της τραγικής κατάστασης της ανεργίας, δημιουργεί σοβαρά προβλήματα στην ψυχική υγεία του πληθυσμού.

Η κρίση που παρουσιάζεται σήμερα στις υπηρεσίες ψυχικής υγείας συνδέεται άμεσα με τη συνολική πολιτική των κυβερνήσεων του δικομματισμού τις δυο προηγούμενες δεκαετίες. Το αίτημα που προέκυψε από τα πάνω, για την από-ιδρυματοποίηση και τη μεταρρύθμιση των ψυχιατρικών υπηρεσιών της χώρας στην κατεύθυνση της κοινοτικής φροντίδας, αντιμετωπίστηκε με πολιτικές που κυρίως αποσκοπούσαν στην απορρόφηση κοινοτικών κονδυλίων και όχι στην ανάπτυξη ενός δημόσιου, τομεοποιημένου και κοινοτικού δικτύου υπηρεσιών ψυχικής υγείας ενταγμένου στο ΕΣΥ.

Παρά την εμφανή πρόοδο, ιδιαίτερα στη δημιουργία νέων δομών, όλη αυτή η μεταρρυθμιστική προσπάθεια συνολικά, ήταν και είναι μια ασυντόνιστη, μη ολοκληρωμένη και μονομερώς επικεντρωμένη στην από-ιδρυματοποίηση μεταρρύθμιση, προσανατολισμένη στο «κλείσιμο» των Ειδικών Ψυχιατρικών Νοσοκομείων, η οποία δεν συμπεριέλαβε καθόλου τον ιδιωτικό τομέα και ιδιαίτερα το τελευταίο διάστημα στηρίχθηκε στη δραστηριότητα των ΜΚΟ στον χώρο της ψυχικής υγείας.

Αξίζει να επισημάνουμε ότι η επιλογή των ΜΚΟ δεν ήταν απλώς μια «τεχνική» λύση για να προχωρήσει γρήγορα η μεταρρύθμιση και να απορροφηθούν ευκολότερα τα κοινοτικά κονδύλια για την ψυχική υγεία. Εντάσσεται σε μια συνολικότερη στρατηγική του νεοφιλελευθερισμού για την «ελαστικοποίηση» των δομών του κοινωνικού κράτους.

Όμως η κρίση εμφανίζεται με μεγάλη σφοδρότητα και στον δημόσιο τομέα. Στα ψυχιατρικά νοσοκομεία, τα ψυχιατρικά τμήματα των Γενικών Νοσοκομείων και τα Κέντρα Ψυχικής Υγείας, η κατάσταση είναι τραγική. Τα ράντζα στα ψυχιατρικά τμήματα των Γενικών Νοσοκομείων έχουν γίνει καθεστώς και οι ελλείψεις προσωπικού, που επιτείνονται με τις συνταξιοδοτήσεις, αγγίζουν ιδιαίτερα υψηλά ποσοστά επί των οργανικών θέσεων.

Εμείς θεωρούμε ότι βρισκόμαστε ήδη στο κατώφλι μιας ανθρωπιστικής κρίσης που προσλαμβάνει και ιδιαίτερα χαρακτηριστικά στον χώρο της ψυχικής υγείας.

Οι κίνδυνος συνεπώς ολικής κατάρρευσης του συστήματος ψυχικής υγείας και βίαιης ανακοπής της όποιας μεταρρυθμιστικής προσπάθειας είναι παραπάνω από υπαρκτός.

Μπροστά σε όλα αυτά, η πολιτική ηγεσία του υπουργείου Υγείας διακρίνεται από ένα συνδυασμό αμηχανίας και αναλγησίας. Παρά και τις πρόσφατες διαβεβαιώσεις του κ. υπουργού Υγείας για επικείμενη υπογραφή συμφωνίας με την Ευρώπη για την χρηματοδότηση της συνέχισης της Ψυχιατρικής Μεταρρύθμισης, το τοπίο είναι θολό.

Αν τα παραπάνω συνδυαστούν με το γεγονός ότι δεν έχουν συμπεριληφθεί στους νέους οργανισμούς των Νοσοκομείων πολλές μονάδες ψυχικής υγείας, με τα ανοιχτά ζητήματα των οργανισμών των Ειδικών Ψυχιατρικών Νοσοκομείων, την ανυπαρξία ουσιαστικής τομεοποίησης και συνεπώς συνέχειας στην φροντίδα του ψυχικά πάσχοντα και το θολό και χρηματοδοτικά «στεγνό» τοπίο στις ιδιωτικές ψυχιατρικές νοσηλευτικές μονάδες, είναι δύσκολο να διακρίνει κανείς ποια είναι τα πραγματικά χρηματοδοτικά δεδομένα και ποιο είναι το συγκεκριμένο σχέδιο της κυβέρνησης.

Όλα δείχνουν ότι αυτοί που ενδιαφέρονται ουσιαστικά για την πορεία της ψυχιατρικής μεταρρύθμισης και την οριακή κατάσταση στις μονάδες ψυχικής υγείας είναι οι λειτουργοί της ψυχικής υγείας, οι ασθενείς και οικογένειές τους.

Ήταν η κινητοποίηση στο ΨΝΑ που πάγωσε τα σχέδια για βίαιο κλείσιμο του μεγαλύτερου Ψυχιατρικού Νοσοκομείου της χώρας.

Είναι οι εργαζόμενοι στις ΜΚΟ δομές ψυχικής υγείας και στα προγράμματα απεξάρτησης και μείωσης της βλάβης που πάλι διαδηλώνουν σήμερα (Παρασκευή 12 Απριλίου 2013) για τα αυτονόητα: για να πληρωθούν τους μισθούς τους που καθυστερούν πάνω από δέκα μήνες, για να μην στερηθούν το δικαίωμά τους στη θεραπεία και την αποκατάσταση οι άνθρωποι που φροντίζουν, για να μην καταρρεύσουν οι δομές.

Αυτοί οδηγούν τις υπηρεσίες ψυχικής υγείας στην ασφυξία, καταδικάζουν με την πολιτική τους σε απελπισία τους ανθρώπους, αυξάνοντας τις ανάγκες για ψυχολογική και ψυχιατρική φροντίδα, απαξιώνουν τους λειτουργούς της ψυχικής υγείας.

Εμείς θα υπερασπίσουμε και θα ανασυγκροτήσουμε, ως κρίσιμη προτεραιότητα, ιδιαίτερα το δημόσιο σύστημα των υπηρεσιών ψυχικής υγείας, έξω από μνημόνια και λιτότητα. Μπορούμε να ανταποκριθούμε στις ανάγκες προσφέροντας δωρεάν και υψηλής ποιότητας υπηρεσίες σε όσους έχουν ανάγκη. Μπορούμε να εμπνεύσουμε την ελπίδα στον κόσμο της εργασίας, ανατρέποντας τα μνημόνια και τη λιτότητα, ενισχύοντας την αντίσταση και την αλληλεγγύη.

Για την ψυχική υγεία συνολικά, το δίλημμα ή εμείς ή αυτοί είναι πυρηνικό, ουσιαστικό, υπαρξιακό και συμβολικό.

* Ο Χρήστος Μαντάς είναι ψυχίατρος και βουλευτής του ΣΥΡΙΖΑ ΕΚΜ

πηγή