Περσινή ομιλία του νέου Υφυπουργόυ Υγείας Ανδρέα Ξανθού για τη δημόσια ψυχιατρική φροντίδα

 

Διάλυση της δημόσιας ψυχιατρικής φροντίδας με το πρόσχημα της μεταρρύθμισης

 

Ομιλία του Ανδρέα Ξανθού βουλευτή Ρεθύμνου και υπεύθυνου Υγείας της ΚΟ του ΣΥΡΙΖΑ στην Επίκαιρη Επερώτηση για την Ψυχική Υγεία στη Βουλή στις 7/3/2014

 

Είναι τεκμηριωμένο βιβλιογραφικά ότι η οικονομική κρίση, η ανεργία και η φτώχεια επιβαρύνουν τη σωματική και ψυχική υγεία των ανθρώπων, ενώ ταυτόχρονα εντείνουν τα προβλήματα φροντίδας και κοινωνικού αποκλεισμού των ψυχικά ασθενών. Ενώ λοιπόν τα μέτρα δημοσιονομικής πειθαρχίας αυξάνουν τη νοσηρότητα και την ανάγκη υγειονομικής φροντίδας, ταυτόχρονα λόγω των περικοπών στις δημόσιες δαπάνες υγείας κατεδαφίζουν συστηματικά ότι έχει απομείνει από το ΕΣΥ και τη δημόσια περίθαλψη, αφήνοντας τους ανασφάλιστους και αδύναμους παντελώς ανοχύρωτους απέναντι στην αρρώστια.

Ειδικά στον τομέα της Ψυχιατρικής Περίθαλψης, είμαστε σε μια περίοδο που ενώ καταγράφεται μια αλματώδης αύξηση των αιτημάτων υποστήριξης της ψυχικής υγείας των ανθρώπων, καθώς οι μέχρι σήμερα υποστηρικτικοί μηχανισμοί (οικογένεια, κοινωνικότητα, ανθρώπινες σχέσεις) δοκιμάζονται λόγω της κρίσης και υποχωρούν, βιώνουμε ταυτόχρονα μια πορεία αποδόμησης των δημόσιων υπηρεσιών που καλούνται να απαντήσουν με επάρκεια και αποτελεσματικότητα σ’ αυτές τις ανάγκες.

Τα βήματα που έγιναν στην κατεύθυνση της ψυχιατρικής μεταρρύθμισης δεν ήταν σταθερά, έμειναν μετέωρα, χωρίς συνοδευτικά μέτρα ανάπτυξης υπηρεσιών πρωτοβάθμιας ψυχιατρικής φροντίδας και κοινοτικής παρέμβασης, αναδεικνύοντας μια πραγματική πολιτική αμφιθυμία των κυβερνήσεων διαχρονικά απέναντι στο προοδευτικό αίτημα της άρσης του εγκλεισμού και της ασυλικής λογικής.

Το παράδειγμα της Κρήτης είναι πολύ χαρακτηριστικό .Μετά το απροετοίμαστο αλλά αναγκαίο κλείσιμο του Ψυχιατρείου της Σούδας, η μόνη περιοχή που αναπτύχθηκαν επαρκείς και τομεοποιημένες δομές ψυχικής υγείας ήταν τα Χανιά. Στην υπόλοιπη Περιφέρεια η τομεοποίηση δεν λειτούργησε ποτέ και οι υπηρεσίες Ψυχικής Υγείας εξακολουθούν να είναι τραγικά ελλειμματικές. Στο Ρέθυμνο υπάρχει η ψυχιατρική κλινική του Νοσοκομείου με 10 κλίνες, που εφημερεύει καθημερινά και λειτουργεί παράλληλα ξενώνα βραχείας παραμονής (μετανοσοκομειακής φροντίδας), χωρίς ειδικευόμενους γιατρούς, χωρίς παιδοψυχιατρική υποστήριξη, με το Κέντρο Ψυχικής Υγείας στελεχωμένο μόνο με 1 γιατρό και 4 μόνιμους εργαζόμενους, με την Κινητή Μονάδα να είναι στο «αέρα» λόγω έλλειψης προσωπικού, χωρίς τη δυνατότητα να λειτουργήσουν κρεβάτια παρέμβασης στην κρίση για την αποφυγή των υποτροπών της νόσου, χωρίς Κέντρο Ημέρας, χωρίς τη δυνατότητα να γίνουν παρεμβάσεις στην κοινότητα, να υπάρξουν συμβουλευτικοί σταθμοί, να λειτουργήσει ο ΚοιΣΠΕ, να υπάρξει διασύνδεση με την ΠΦΥ και να προωθηθεί ουσιαστικά η πρόληψη και προαγωγή της ψυχικής υγείας.

Στο Ηράκλειο λειτουργεί μόνο η πανεπιστημιακή ψυχιατρική κλινική (με 33 κρεβάτια και πολύ συχνά με ράντζα) για την κάλυψη 2 νομών (το Λασίθι δεν έχει ψυχιατρική κλινική αλλά μόνο ΚΨΥ με 1 γιατρό), με μεγάλες ελλείψεις ειδικευμένων και ειδικευόμενων γιατρών, ψυχολόγων και νοσηλευτών, σε ασφυκτικές κτιριακές συνθήκες και με σοβαρά προβλήματα ασφάλειας του προσωπικού αλλά και των ασθενών κατά την αντιμετώπιση των οξέων περιστατικών, χωρίς Κινητή Μονάδα, χωρίς Κέντρο Παρέμβασης στην κρίση, χωρίς Κέντρο Ημέρας, χωρίς να μπορούν να υλοποιηθούν οι προτάσεις της κλινικής για την ανάπτυξη Κέντρου Παρακολούθησης Πορείας και Θεραπείας χρονίως πασχόντων ή Κέντρου Μελέτης και Πρόληψης Αυτοκτονιών. Με 1 ΚΨΥ στο Νομό Ηρακλείου (που έχει 1 γιατρό), με 1 Ξενώνα του Ψυχαργώς και με ένα Περιφερειακό Νοσοκομείο (Βενιζέλειο) που δεν έχει ψυχιατρικές κλίνες αλλά μόνο εξωτερικά ιατρεία.

Είναι προφανές ότι αυτό το διάτρητο δίκτυο ψυχιατρικών υπηρεσιών λειτουργεί ως ευνοϊκό έδαφος για ιδιωτικές επενδύσεις και για την ακόμα μεγαλύτερη εμπορευματοποίηση της Ψυχικής Υγείας. Είναι γνωστή η έγκριση που έχει δοθεί από το Δήμο Ηρακλείου για τη δημιουργία Ιδιωτικής Ψυχιατρικής Κλινικής 120 κλινών κοντά στο ΠΑΓΝΗ, γεγονός που προκαλεί την κοινωνία όταν οι δημόσιες δομές υπολειτουργούν και απαξιώνονται. Αυτός άλλωστε είναι και ο πραγματικός στόχος του μνημονιακού προγράμματος και της νεοφιλελεύθερης πολιτικής: η συρρίκνωση του ΕΣΥ και του Κοινωνικού Κράτους, η μετακύλιση του κόστους περίθαλψης στους πολίτες και η μετατροπή της Υγείας και της Κοινωνικής Φροντίδας σε προνομιακό χώρο ιδιωτικοποιήσεων και κερδοφορίας του κεφαλαίου. Είναι όμως πρόκληση και για ένα ακόμα λόγο. Την ώρα που υποτίθεται ότι η κυβέρνηση επισπεύδει το κλείσιμο των δημόσιων ψυχιατρείων και την κατάργηση του ασύλου, ευνοείται η δημιουργία ιδιωτικών ψυχιατρικών ασύλων. Και φυσικά η απόφαση αυτή έχει ληφθεί χωρίς τη σύμφωνη γνώμη κανενός από τους αρμόδιους επιστημονικούς, υγειονομικούς και διοικητικούς φορείς.

Εμείς θεωρούμε ότι η βίαιη κατάργηση των υφιστάμενων ψυχιατρικών νοσοκομείων (ΨΝΑ, ΨΝΘ, Δρομοκαϊτειο), χωρίς να προηγηθεί η ανάπτυξη υποστηρικτικών στεγαστικών δομών και ενός δικτύου κοινωνικών υπηρεσιών που θα επιτρέψει την ομαλή μετάβαση στην υπέρβαση του Ψυχιατρείου και του εγκλεισμού και όχι απλώς στην απονοσοκομειοποίηση, θα δώσει τη χαριστική βολή στο ελλειμματικό, από άποψη δημόσιων δομών, σύστημα Ψυχικής Υγείας. Στην πραγματικότητα πρόκειται για fast truck «έξωση» ασθενών και βεβαίως προσωπικού, το οποίο κινδυνεύει ανά πάσα στιγμή να βρεθεί στη «δεξαμενή» της διαθεσιμότητας και των απολύσεων.

Το δίλημμα προφανώς δεν είναι «ψυχιατρική μεταρρύθμιση ή όχι», αλλά αν στο όνομα της θα χαθεί ο δημόσιος χαρακτήρας του Συστήματος Ψυχικής Υγείας και αν θα επιτρέψουμε τη «Ρηγκανοποίηση» της ψυχιατρικής περίθαλψης και την αναβίωση στη χώρα μας της τραγωδίας που έζησε η αμερικανική κοινωνία στην άνοδο του νεοφιλελευθερισμού, με τους άστεγους, εξαθλιωμένους και κοινωνικά αποκλεισμένους ψυχασθενείς.

Η απάντηση στην μνημονιακή αναδιάρθρωση δεν είναι η υπεράσπιση του ψυχιατρείου και της ασυλικής λογικής (που επιβιώνει με άλλο τρόπο και στις ιδιωτικές ψυχιατρικές κλινικές αλλά και σε αρκετές δομές απο-ασυλοποίησης των ΝΠΙΔ) αλλά η κατάργηση της ιδρυματικής βίας, ο σεβασμός της αξιοπρέπειας και των δικαιωμάτων των ασθενών, η προώθηση ενός άλλου ψυχιατρικού παραδείγματος που βασίζεται στις αρχές της κοινωνικής ψυχιατρικής και της κοινοτικής φροντίδας, με έμφαση στην πρόληψη της ψυχικής νόσου και την κοινωνική επανένταξη των ασθενών.

Μόνο που αυτό το μοντέλο δεν μπορεί να υλοποιηθεί με όρους λιτότητας και περικοπών στις κοινωνικές παροχές, στα πλαίσια ενός ελαστικοποιημένου Κοινωνικού Κράτους, χωρίς σταθερές δομές, με επισφαλείς εργασιακές σχέσεις, με καθεστώς αδιαφάνειας και ανυπαρξίας ελέγχου.

Η Ψυχική Υγεία των πολιτών και η ψυχιατρική μεταρρύθμιση είναι πολύ σοβαρή υπόθεση για να την αφήσουμε στα χέρια μιας ακραία νεοφιλελεύθερης και τυχοδιωκτικής πολιτικής ηγεσίας που λειτουργεί με όρους δημοσιονομικού και βιοπολιτικού «τσαμπουκά» και υλοποιεί μέτρα που οδηγούν στον «κοινωνικό δαρβινισμό» και τη βαρβαρότητα.

Απέναντι στην κυβερνητική ιδεοληψία για την αγορά και τον ελεύθερο ανταγωνισμό στο χώρο της Υγείας, που σε συνθήκες κρίσης «παράγει» ανισότητα, ακάλυπτες ανάγκες και «υγειονομική φτώχεια», ο ΣΥΡΙΖΑ αντιπαραθέτει ένα σχέδιο επιβίωσης κατ’ αρχήν, αλλά ταυτόχρονα συνολικής ανασυγκρότησης του ΕΣΥ και της δημόσιας ψυχιατρικής περίθαλψης σε νέες βάσεις, με άλλες προτεραιότητες, με δημοκρατικό προγραμματισμό  των υπηρεσιών Ψυχικής Υγείας, σε διαρκή διάλογο με τους εμπλεκόμενους (εργαζόμενους, ασθενείς, οικογένειες, επιστημονική κοινότητα, τοπικές κοινωνίες), σε οργανική σχέση με τις κοινωνικές-προνοιακές υπηρεσίες, με τους τοπικούς φορείς, τις συλλογικότητες, τα κινήματα και τις πρωτοβουλίες κοινωνικής αλληλεγγύης. Και κυρίως με επένδυση σε εξειδικευμένο ανθρώπινο δυναμικό, γιατί χωρίς μια κρίσιμη μάζα ανθρώπων δεν μπορούν να γίνουν αποτελεσματικές δράσεις ψυχικής υγείας.

H στήριξη του Δημόσιου Συστήματος Ψυχιατρικής Φροντίδας και αντιμετώπισης των εξαρτήσεων δεν είναι μόνο υγειονομικό ζήτημα. Είναι θέμα σεβασμού των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, είναι δείκτης πολιτισμού, συλλογικής αξιοπρέπειας και κοινωνικής ευαισθησίας μιας χώρας, είναι τελικά ζήτημα ποιότητας του Κοινωνικού Κράτους και της Δημοκρατίας.

 http://syriza.gr