Δημήτρης Αναγνωστόπουλος: Με τρομάζει η ανοχή στη φασιστική βία

αναδημοσίευση από την Αυγή 

 

Ως αντιεπιστημονική και αντιδεοντολογική πρακτική χαρακτηρίζει ο Δημήτρης Αναγνωστόπουλος στην "Αυγή" της Κυριακής τις γνωστές μας "τηλε-διαγνώσεις" δήθεν ψυχιατρικού χαρακτήρα οι οποίες κατακλύζουν συχνά τα τηλεοπτικά "παράθυρα". Ο αντιπρόεδρος της Ευρωπαϊκής Εταιρείας Παιδικής και Εφηβικής Ψυχιατρικής και επίκουρος καθηγητής Παιδοψυχιατρικής του Πανεπιστημίου Αθηνών εκφράζει επίσης τη βαθιά ανησυχία του για την υποχώρηση της ψυχιατρικής μεταρρύθμισης στη χώρα μας και, κυρίως, για την απουσία ενός συστηματικού και ουσιαστικού δημοσίου διαλόγου σχετικά με τις επιπτώσεις των οικονομικών και κοινωνικών δεδομένων της κρίσης στον ψυχισμό όλων μας.

Μετά από το τραγικό περιστατικό με την απόπειρα δολοφονίας της 15χρονης στην Πάρο, έκαναν πάλι την εμφάνισή του διάφοροι στα τηλεοπτικά "παράθυρα" οι οποίοι προέβησαν σε "τηλε-διαγνώσεις"! Τελικά υπάρχει η τηλε-ψυχιατρική και η... "τηλε-ψυχιατρική";

Η τηλεψυχιατρική είναι κλάδος της ψυχιατρικής. Αξιοποιεί τις δυνατότητες της σύγχρονης τεχνολογίας για την εξ αποστάσεως επικοινωνία γιατρού - ασθενούς. Δεν υποκαθιστά την εκ του σύνεγγυς, πρόσωπο με πρόσωπο, εξέταση του ασθενούς και υπόκειται σε διαγνωστικούς και θεραπευτικούς περιορισμούς. Όπως καταλαβαίνετε, το φαινόμενο που παρατηρείται στα τηλεοπτικά κανάλια μετά από κάθε αποτρόπαιο έγκλημα, να καλούνται ειδικοί ψυχικής υγείας (ψυχίατροι, ψυχολόγοι), να αναλύσουν τα κίνητρα, την προσωπικότητα του δράστη και να θέσουν ψυχιατρική διάγνωση της κατάστασης του, στηριζόμενοι σε δημοσιογραφικές πληροφορίες κι εικασίες, ουδεμία σχέση έχει με την Ψυχιατρική επιστήμη.

Υπάρχουν τρόποι να απομονωθούν οι διάφοροι "ειδικοί" οι οποίοι προσβάλλουν από τα τηλεοπτικά "παράθυρα" και την Ψυχιατρική και τους λειτουργούς της; Τι θα περιμένατε από τον Τύπο σε σχέση με τα θέματα της Ψυχικής Υγείας;

Η επίκληση και χρησιμοποίηση ψυχιατρικών γνώσεων εκτός των κανόνων και προϋποθέσεων άσκησης της Ψυχιατρικής επιστήμης, συνιστά αντιεπιστημονική και αντιδεοντολογική συμπεριφορά που οδηγεί σε παραπλανητική, εσφαλμένη αντίληψη για τις δυνατότητες και τον ρόλο της Ψυχιατρικής και των λειτουργών της. Χρειάζεται προσοχή τόσο από την πλευρά των «ειδικών» όσο και των δημοσιογράφων. Δεν θεωρώ ότι η λήψη διοικητικών μέτρων αντιμετωπίζει τις αιτίες που προκαλούν αυτά τα φαινόμενα. Απαιτείται όλοι να στοχεύουν με ειλικρίνεια στην αγωγή υγείας του πολίτη κι όχι - με αυτήν ως πρόσχημα - να υπηρετούν άλλους σκοπούς όπως π.χ. η αύξηση της ακροαματικότητας δια του ψυχολογικού ερεθισμού του κοινού ή η επαγγελματική αναγνωρισιμότητα εις βάρος της επιστήμης.

Να περιμένουμε κάποια πρωτοβουλία της Ελληνικής Ψυχιατρικής Εταιρείας (ΕΨΕ) σχετικά με το δέον στην παρουσίαση θεμάτων στα οποία εμπλέκονται ψυχικώς πάσχοντες ή ενδεχομένως ψυχικώς πάσχοντες;

Ο κώδικας ιατρικής δεοντολογίας, που αποτελεί νόμο του κράτους, επιβάλλει την τήρηση κανόνων προς όλους τους ιατρούς ανεξαρτήτως ειδικότητας, που είναι σαφείς και επαρκείς για τη δεοντολογική παρουσίαση των ιατρικών ζητημάτων των πολιτών. Επιπρόσθετα, η Ελληνική Ψυχιατρική Εταιρεία και η Παιδοψυχιατρική Εταιρεία Ελλάδας επιδεικνύουν έμπρακτο ενδιαφέρον στα ζητήματα δεοντολογίας και προστασίας των δικαιωμάτων ψυχικής υγείας των πολιτών.

Ο άθλιος τρόπος παρουσίασης των θεμάτων στα οποία εμπλέκεται με τον έναν ή τον άλλον τρόπο η Ψυχιατρική έχει καμία σχέση με την υποχώρηση της ψυχιατρικής μεταρρύθμισης και της αποασυλοποίησης των ψυχικώς πασχόντων στη χώρα μας; Μπορούμε πλέον να κάνουμε λόγο για ορατό κίνδυνο παλινδρόμησης σε παρωχημένες πρακτικές ασυλιακού τύπου και για επιστροφή κλινικώς αποθεραπευμένων ψυχικώς πασχόντων στα ψυχιατρεία;

Η ψυχιατρική μεταρρύθμιση συνοδεύτηκε από μια μεγάλη προσπάθεια αλλαγής των αντιλήψεων για την ψυχική υγεία. Η ψυχική υγεία αναγνωρίσθηκε ως καθολικό δικαίωμα των πολιτών, η ψυχική ασθένεια αποστιγματίσθηκε σε μεγάλο βαθμό και έγιναν σοβαρά βήματα ώστε οι ψυχικώς πάσχοντες να αντιμετωπίζονται ως ισότιμοι πολίτες. Αυτά επιτευχθήκανε εντός ενός κοινωνικο-οικονομικού περιβάλλοντος με σαφή δημοκρατική ιδεολογία τόσο στην Ελλάδα όσο και στην Ευρώπη. Δυστυχώς, σήμερα ζούμε την αντίστροφη πορεία ενός αυξανόμενου κοινωνικο-οικονομικού, πολιτικού και ιδεολογικού εκφασισμού. Αυτό έχει επηρεάσει αρνητικά την πορεία της ψυχιατρικής μεταρρύθμισης, που έχει εγκαταλειφθεί στην τύχη της - με ορατά τα σημάδια κατάρρευσης - όσο και γενικότερα το ζήτημα της ψυχικής υγείας. Με τρομάζει η συνεχιζόμενη απουσία πολιτικής για την ψυχική υγεία. Όμως περισσότερο με φοβίζει, η απουσία κάθε συζήτησης ή αναφοράς στον δημόσιο λόγο για τις ψυχικές επιπτώσεις των κοινωνικο-οικονομικών και πολιτικών ζητημάτων που αντιμετωπίζουμε. Είναι επείγουσα πολιτική ανάγκη να αναρωτηθούμε τι σημαίνει για τον ψυχισμό των ανθρώπων η συνειδητή, συστηματική καλλιέργεια ενός κλίματος συλλογικής ενοχής, αδιέξοδου, απαξίωσης, απειλής, κινδύνου, ατομισμού, ανοχής, δικαιολόγησης και ενίσχυσης της φασιστικής βίας. Πώς επηρεάζεται η εικόνα για τον εαυτό τους αλλά και τους άλλους, πώς η συμπεριφορά και οι αποφάσεις τους; Πίσω από τους αριθμούς είναι οι άνθρωποι. Για παράδειγμα, τι σημαίνει η ανεργία για την ψυχική υγεία καθενός από το ένα εκατομμύριο ανέργους, πώς επιδρά στους ρόλους του στη ζωή ( σύζυγος, πατέρας, κ.ά.); Ο δημόσιος λόγος κυριαρχείται από την έννοια του χρέους κι αποσιωπάται ότι δεν υπάρχει χρέος ανεξάρτητα από δικαίωμα. Η έννοια του δικαιώματος έχει καταρρεύσει και μαζί με τα άλλα χάνονται και τα δικαιώματα των πιο ευάλωτων, όπως των ψυχικώς πασχόντων. Επιβάλλεται να καταλάβουμε όλοι και πρώτοι οι πολιτικοί, ιδιαίτερα της Αριστεράς, ότι δεν υπάρχει κοινωνικο-οικονομική, ιδεολογική πολιτική που ασκείται ανεξάρτητα από το ζήτημα της ψυχικής υγείας των ανθρώπων. Είναι μια σχέση αμφίδρομη και καθοριστική ως προς τα παραγόμενα αποτελέσματα.

Γιατί τα ζητήματα της ψυχικής υγείας των παιδιών και των εφήβων είναι ακόμη πιο παραμελημένα στη χώρα μας; Υπάρχει κάποιος ειδικός λόγος γι' αυτό;

Παρά τα σημαντικά βήματα που έγιναν στον τομέα της παιδικής και εφηβικής ψυχιατρικής, η Παιδοψυχιατρική ήταν πάντοτε ένα βήμα πίσω από την Ψυχιατρική. Αυτό είναι αποτέλεσμα πολλών, διαφορετικής βαρύτητας παραγόντων. Ιστορικά η Ψυχιατρική προϋπήρξε της Παιδοψυχιατρικής. Η σύγχρονη παιδοψυχιατρική είναι παιδί της ψυχιατρικής μεταρρύθμισης. Η ψυχιατρική μεταρρύθμιση κυρίως χρηματοδοτήθηκε για την αποασυλοποίηση και δευτερευόντως για την ανάπτυξη κοινοτικών υπηρεσιών πρωτοβάθμιας φροντίδας. Η παιδοψυχιατρική είναι ουσιαστικά προληπτική ειδικότητα με κοινοτικό προσανατολισμό. Επίσης, ρόλο έπαιξαν ιδεολογικοί λόγοι συνδεόμενοι με την αντίληψη για τις ανάγκες των παιδιών και των εφήβων, όπως αυτές κατανοούνται από τους ενήλικες. Αυτή η κατάσταση είναι ανάγκη να ανατραπεί. Απαιτείται ανάπτυξη των παιδοψυχιατρικών υπηρεσιών, προκειμένου να αντιμετωπίσουν τις αυξημένες ανάγκες που διαμορφώνονται. Επίσης επιβάλλεται να εφαρμοστεί άμεσα μια πολιτική ψυχικής υγείας που να περιορίζει τους αυξημένους παράγοντες κινδύνου και να προστατεύει την ομαλή ανάπτυξη των παιδιών. Το ζήτημα είναι εξαιρετικά σύνθετο. Δυο σκέψεις μόνο σε συνάρτηση με όσα ανέφερα προηγούμενα. Έχουμε αντιληφθεί ως κοινωνία, τις επιπτώσεις στη σωματική και ψυχική ανάπτυξη των παιδιών οι περιοριστικές, με αποκλειστικά οικονομικά κριτήρια, πολιτικές στην παιδεία και την υγεία; Κι ακόμη στη σημερινή ζοφερή πραγματικότητα, αντιλαμβανόμαστε σε τι είδους ενήλικες διαμορφώνουμε τα παιδιά μας με τα πρότυπα που τους προβάλλουμε και την καθημερινή «διαβεβαίωση» ότι δεν έχουν μέλλον στον τόπο τους; Το κρίσιμο διακύβευμα για τη χώρα είναι το μέλλον των παιδιών μας.